Er bestaan veel verschillende oogziekten, elk met eigen kenmerken. Vitaminen en mineralen kunnen een beschermende werking hebben voor sommige van deze oogziekten, zoals leeftijdgebonden macula degeneratie (LMD) en staar.
Leeftijdsgebonden Macula Degeneratie (LMD)
LMD is een oogaandoening waardoor de gezichtsscherpte afneemt. Het betekent letterlijk ‘achteruitgang van de gele vlek’. De gele vlek (de macula lutea) is het onderdeel van het netvlies waarmee je scherp ziet en die ervoor zorgt dat je details kunt onderscheiden. In de macula zitten namelijk de meeste lichtgevoelige cellen waarmee je contrast en kleuren kunt waarnemen: de kegeltjes. De rest van het netvlies zorgt ervoor dat je de omgeving (de periferie) goed ziet. Naarmate de ziekte verder gaat, kunnen steeds minder details worden waargenomen. Patiënten blijven meestal wel iets van de omgeving zien, maar bij ernstige gevallen kan de ziekte uiteindelijk leiden tot blindheid.
LMD vooral een probleem bij senioren
Slechts 7% van de Nederlanders weet dat in geïndustrialiseerde landen, zoals Nederland, LMD de belangrijkste oorzaak is van een blijvende achteruitgang van het gezichtsvermogen bij mensen boven de 55 jaar. In Nederland lijdt naar schatting ongeveer 14% van de mensen tussen de 55 en 64 jaar aan enige vorm van LMD. Een vrouw van boven de 75 jaar heeft twee maal zo veel kans op LMD als een man van dezelfde leeftijd. Een lage oestrogeenspiegel (een hormoon in het bloed) bij vrouwen na de menopauze verhoogt het risico op de aandoening.
Bescherming tegen ‘roest’
Mogelijke oorzaken van LMD zijn aderverkalking, te veel zonlicht en hoge concentraties verzadigde vetten en cholesterol. Ook erfelijkheid zou een rol kunnen spelen. Vast staat dat roken een negatief effect heeft, mensen die veel roken hebben een duidelijk verhoogde kans op LMD. LMD komt vijf maal zo vaak voor bij mensen die meer dan een pakje sigaretten per dag roken. Dat risico blijft verhoogd tot maar liefst vijftien jaar nadat iemand gestopt is met roken.
De gele vlek in het oog is bovendien erg gevoelig voor schade door zuurstof. Deze oxidatieve schade is te vergelijken met het roesten van metaal en kan leiden tot schade aan de cellen of tot functieverlies. Antioxidanten zijn stoffen die het lichaam kunnen beschermen tegen zulke oxidatieve schade. Voorbeelden van antioxidanten zijn vitamine C en E. Daarnaast lijken carotenoïden, zoals bèta-caroteen, luteïne en zeaxanthine een beschermende werking te hebben. En hetzelfde geldt voor zink.
Supplementen en LMD
Het grootste effect lijkt op te treden als vitamine C, vitamine E, bèta-caroteen en zink samen worden opgenomen. Dagelijks hoge concentraties van deze stoffen verlagen het risico met zo’n 35%. Amerikaans onderzoek laat zien dat mensen die een voorstadium van LMD vertonen op de lange termijn profijt kunnen hebben van voedingssupplementen met hoge doseringen vitamine E,vitamine C, bèta-caroteen, en zink. Deze preventieve behandeling kan zorgen voor een vertraging van het ziektebeeld. Vanwege de hoge doseringen is het verstandig deze supplementen alleen te gebruiken na overleg met de oogarts. Bovendien is het niet duidelijk wat de effecten van deze supplementen zijn op andere bevolkingsgroepen met andere voedingsgewoonten. Er is daarom nog geen algemeen advies voor supplement gebruik bij mensen met LMD.
Staar
Staar is een vertroebeling van de ooglens. Deze vertroebeling wordt veroorzaakt door samenklonterende eiwitten in de lens. Staar kan al op jonge leeftijd ontstaan of aangeboren zijn. De meest voorkomende vorm van staar is echter ouderdomsstaar. Ouderdomsstaar is een normaal verouderingsproces. Iedereen krijgt ermee te maken, maar niet iedereen heeft er last van. Welke klachten optreden is afhankelijk van de plaats waar de vertroebeling in de ooglens zit. De klachten kunnen variëren van dubbelzien, wazig zien, doffere kleuren of het zien van lichtflitsen.
Vitamines en staar
Uit een grote Amerikaanse studie, waarbij sinds 1976 meer dan 121.000 verpleegkundigen gevolgd worden, bleek dat vrouwen jonger dan 60, die dagelijks meer dan 350 mg vitamine C gebruikten, ruim 50% minder kans hebben op staar. Vrouwen die meer dan 10 jaar vitamine C-supplementen gebruikten hadden minder kans op staar dan vrouwen die geen supplementen gebruikten. De risicovermindering op staar door vitamine C treedt op bij dagelijkse hoeveelheden van ongeveer 350 mg of meer. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van vitamine C ligt voor volwassenen in Nederland op 70 mg per dag. Andere studies laten vergelijkbare resultaten op staar zien. Extra vitamine C lijkt dus een positief effect te hebben, maar het is te vroeg om de aanbevolen hoeveelheid van vitamine C te verhogen.
Bronnen
Maculadegeneratie Vereniging Nederland en Stichting MD Fonds: www.mdvereniging.nl
AMD alliance International (2005). Awareness of age-related macular degeneration and associated risk factors. AMD Global Report.
Van Leeuwen et al. Dietary Intake of antioxidants and risk of age-related macular degenerarion. Jama (2005), 294:3101-3107.
Taylor et al. Long-term intake of vitamins and carotenoids and odds of early age-related cortical and posterior subcapsular lens opacities. Am J Clin Nutr (2002): 540-549.
Bartlett and Eperjesi. An ideal ocular nutritional supplement? Ophthalmic Physiol Opt (2004), 24 (4): 339-349.
Broekmans (2002). Carotenoid status in man: effects on biomarkers of eye, skin and cardiovascular health. Proefschrift. Wageningen Universiteit.
Nederlands Oogheelkundig genootschap. Patiëntenfolder Macula Degeneratie. www.oogheelkunde.org
Evans Jr (2006). Antioxidant vitamin and mineral supplements for slowing the progression of age-related macular degeneration. Chochrane Database Syst Rev 19 (2): CD000254
Taylor et al. , Long-term intake of vitamins and carotenoids and odds of early age-related cortical and posterior subcapsular lens opacities (2002). Am.J. Clin. Nutr. 75 (3): 540-549
Valero et al., Vitamin C is associated with reduced risk of cataract in a Mediterranean population (2002). J. Nutr. 132:1299-1306
